تلخیص کارگاه فنّ خلاصه‌نویسی | استاد محسنی

تخلیص یا تلخیص؟

در موضوع خلاصه‌نویسی، کاربرد هر دو واژه صحیح است.

• تخلیص از ریشه «خلص» به معنای صافی و صاف‌کردن
• تلخیص از ریشه «لخص» به معنای صافی و گوشت برآمده

تلخیص و تخلیص هر دو در معنای صافی و پالایش و پیرایش به‌کار رفته‌اند.

نکته: پیرایش یعنی آراستن از طریق زدودن و آرایش یعنی آراستن از طریق افزودن.

معنای خلاصه‌نویسی

کوتاه‌کردن راه خواننده در رسیدن به محتوای اثر

فواید و کارکرد و آثار خلاصه‌نویسی

• صرفه‌جویی در زمان
• صرفه‌جویی در کاغذ
• معرفی اثر
• تثبیت محتوا
• مرور راحت‌تر و سریع‌تر
• ایجاد دید کلی برای مخاطب
• افزایش مخاطب (رغبت افراد به نوشتارهای خلاصه)
• تقویت مهارت درک مطلب (تا مطلب فهمیده نشود تخلیص ممکن نیست)

مراحل خلاصه‌نویسی

• خواندن دقیق کتاب (نه سریع‌خوانی)
• خواندن دوباره و گزینش مطالب
  • نحوه انتخاب، بر اساس:
    • ظاهر: وقتی صنعت ادبی خاصی در آن استفاده شده است (مثل شعر، ضرب المثل) و نیز در نقل‌قول‌ها (مثل آیه و روایت)
    • محتوا: در غالب مطالب علمی
    • هدف و پیام:
  • نوع انتخاب، به‌صورت گذاشتن علامت، هایلایت، یادداشت‌برداری، ارجاع منابع
• تنظیم یادداشت‌ها بر اساس ترتیب منطقی مطالب (در صورتی که نظم اثر اصلی مهم نباشد)

انواع خلاصه‌نویسی

تقسیم بر اساس روش اجرا

• مستقیم: انتخاب و کنار هم گذاشتن بخش‌هایی از کتاب
  • در این روش، ظاهر و قالب ادبی و شکل بیان کتاب حفظ می‌شود.
• غیر مستقیم: نوشتن برداشت خودمان از نوشتار
  • این روش آسان‌تر است؛ زیرا در خلاصه‌نویسی بناست نظر خودتان اضافه نشود، پس تحفظ بر متن نویسنده سخت‌تر از بازنویسی با ادبیات خودتان می‌باشد.
• مختلط: متداول‌ترین شیوه و شاید آسان‌ترین روش، ترکیب مستقیم و غیر مستقیم است.
  • در این متد، نقل‌قول مستقیم باید داخل «گیومه» قرار گرفته و شماره صفحه اثر نیز ذکر شود.

تقسیم بر اساس متن و هدف

@ناقص……

استاد مهدی محسنی