سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، (۵۸۹ تا ۶۶۴ق)
در روز ۱۵ محرم سال ۵۸۹ هجری در شهر حله به دنیا آمد.
انساب
ایشان از نوادگان امام حسن مجتبی و امام سجاد علیهماالسلام می‌باشد
جد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق، که به خاطر زیبایی و ملاحتش به طاووس مشهور شده بود از سادات بزرگوار مدینه محسوب میشد
پدر او، موسی بن جعفر نیز، از روات بزرگ حدیث است که روایات خود را در اوراقی نوشته بود و بعد از او فرزندش آنها را جمع آوری نموده و با نام «فرقه الناظر و بهجه الخاطر مما رواه والدی موسی بن جعفر» آنرا منتشر نمود
مادر او نیز دختر «ورام بن ابی فراس»، از بزرگان علمای امامیه بود
مادر پدرش نیز نوه شیخ طوسی می‌باشد و به همین خاطر سید گاهی میگوید:«جدی ورام بن أبی فراس» و گاهی میگوید:«جدی الشیخ الطوسی»
برادرها و برادرزادهها و فرزندان او نیز از علمای بزرگوار شیعه بودهاند
تحصیلات
ابتدای تحصیلات سید ابن طاووس در شهر حله بود که از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابی فراس علوم مقدماتی را آموخت.
سید با درکی قوی و هوشی سرشار قدم در راه علم نهاد و در اندک زمانی از تمام هم‌شاگردی‌های خود سبقت گرفت. وی در کشف المحجه میگوید:
«وقتی من وارد کلاس شدم آنچه را دیگران در طول چند سال آموخته بودند، در یک سال آموختم و از آنان پیشی گرفتم.» او مدت دو سال و نیم به تحصیل فقه پرداخت و پس از آن خود را از استاد بینیاز دید و بقیه کتب فقهی عصر خویش را به تنهایی مطالعه نمود.
شخصیت اجتماعی
سید ابن طاووس در بین علما و مردم زمان خویش از احترام خاصی برخوردار بود. او علاوه بر اینکه فقیهی نام‌آور بود ادیبی گران‌قدر و شاعری توانا شمرده میشد، گرچه شهرت اصلی او در زهد و تقوی و عرفان اوست و اکثر تألیفات او در موضوع ادعیه و زیارات می‌باشد.
سفرهای علمی
ابن طاووس که از محضر اساتید حله استفاده کافی و لازم را برده بود برای استفاده از علمای دیگر شهرها عزم سفر نمود.
او ابتدا به کاظمین رفت
پس از مدتی ازدواج نمود و ساکن بغداد شد. ورود به بغداد در سال ۶۲۵ق
مدت ۱۵ سال در شهر بغداد به تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف پرداخت
سید که تحت فشار دولت عباسی برای پذیرش پست‌های حکومتی قرار گرفته بود، از بغداد به حله، زادگاه خویش، مراجعت کرد.
مدت سه سال نیز در جوار امام هشتم علیه‌السلام به سر برد
سپس به نجف و کربلا هجرت کرده و در هر کدام حدود ۳ سال مقیم شد. در این زمان علاوه بر تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف، همّت اصلی خویش را بر سیر و سلوک و کسب معنویات قرار داد.
در زمان اقامت در کربلا کتاب شریف «کشف المحجه» را به عنوان وصیتی برای فرزندانش که در آن زمان کودک بودند نوشت.
آخرین سفر ابن طاووس در سال ۶۵۲ق به بغداد بود. وی در بغداد منصب نقابت را پذیرفت و تا پایان عمر خویش در همان‌جا سکنی گزید.
زمانی‌که مغول‌ها به بغداد حمله کرده و آن را اشغال نمودند، سید نیز در بغداد بود.
نقابت سادات
در دوران اقامت ابن طاووس در بغداد از سوی خلیفه عباسی، المستنصر، پیشنهادهایی مانند وزارت و سفارت و… به او شد؛ اما سید هیچ‌یک را نپذیرفت و استدلالش برای خلیفه چنین بود که: «اگر من طبق مصلحت شما عمل کنم رابطه خویش را با خداوند قطع مینمایم و اگر طبق اوامر الهی و عدل و انصاف حرکت کنم خاندان تو و بقیه وزرا و سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند کرد و چنین خواهند گفت که: علی بن طاووس با این رویه میخواهد بگوید اگر حکومت به ما برسد اینچنین عمل میکنیم و این روشی است بر خلاف سیره حکم‌رانان قبل از تو و مردود دانستن حکومت‌های آنهاست.»
سید در سال ۶۶۱ق نقابت علویان را پذیرفت. نقیب، بزرگترین شخصیت علمی و دینی سادات بود که کلیه امور مربوط به سادات را عهدهدار میشد. این وظایف شامل قضاوت مشاجرات، رسیدگی به مساکین و مستمندان، سرپرستی ایتام و… میشد. البته ایشان تأکید دارد که تنها به‌خاطر حفظ جان دوستان و شیعیانی که در معرض قتل و غارت مغول قرار داشتند این منصب را پذیرفته است.
اساتید
از جمله اساتید اویند:
۱. پدر بزرگوارش موسی بن جعفر
۲. جدش ورام بن ابی فراس
۳. ابن نما حلی
۴. فخار بن معد موسوی
شاگردان
برخی شاگردان:
۱. سدید الدین حلی، پدر علامه حلی
۲. علامه حلی
۳. حسن بن داود حلی صاحب رجال
۴. عبد الکریم بن احمد بن طاووس، برادر زاده او
۵. علی بن عیسی إربلی و…
تألیفات
ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آنها در موضوعات ادعیه و زیارات است.
سید کتابخانهای غنی داشته که از جدش ارث برده و حدود ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته و به گفته خودش تمام آن کتاب‌ها را مطالعه کرده یا درس گرفته بود و در تألیف کتاب‌های خویش از آنها استفاده میبرده است. بسیاری از کتب مرجع سید در طول زمان از بین رفته و تنها منبع اطلاع ما از آنها، نوشتههای امثال سید ابن طاووس است و این نکته ارزش تألیفات سید را دوچندان میکند.
از جمله تألیفات:
۱. ده جلد کتاب «المهمات و التتمات» که هر یک با عنوان مستقل چاپ شده است از جمله: فلاح السائل، زهره الربیع، جمال الأسبوع، إقبال الأعمال و… . سید این کتب را به عنوان تتمه مصباح المتهجد شیخ طوسی نوشته است؛
۲. کشف المحجه لثمره المهجه، کتابی اخلاقی است و شامل وصیت‌های سید به فرزندانش می‌باشد و مراحل مختلف زندگی خویش را هم در آن ذکر کرده است؛
۳. مصباح الزائر و جناح المسافر
۴. الملهوف علی قتلی الطفوف
۵. مهج الدعوات و منهج العنایات و…
وفات
سید علی بن طاووس در سال ۶۶۴ق در سن ۷۵ سالگی و در شهر بغداد وفات نمود. بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام به خاک سپردند.
0 نظر