براء بن معرور و گوشت مسموم

یکی از داستان‌های رسول خدا که از جهات مختلف آموزنده است، جریان گوشت مسموم زن یهودی و براءبن‌معرور است که در ادامه به آن اشاره می‌شود.

پس از اینکه پیامبر از خیبر برگشتند، زنی یهودی که اظهار اسلام می‌کرد، ذراعی پخته‌شده و مسموم را خدمت حضرت آورد.

حضرت فرمود: این چیست؟ زن یهودی گفت: پدر و مادرم فدای شما یا رسول الله، شنیده بودم که خیبر مردان قدرتمندی دارد، وقتی شنیدم می‌خواهید به خیبر بروید، نذر کردم اگر به سلامت برگردید، گوسفندی ذبح کنم و گوشت ذراعش را برای شما بیاورم.

امیرالمؤمنین و براءبن‌معرور نیز در مجلس حضور داشتند. پیامبر نان درخواست کردند.

دست‌درازی براء به گوشت

[در این فاصله] براء دستش را دراز کرد و مقداری از گوشت کند و در دهان قرار داد.

امیرالمؤمنین فرمود: «يَا بَرَاءُ لَا تَتَقَدَّمْ رَسُولَ اللَّهِ» براء، بر پیامبر پیشی نگیر.

براء که شخصی اعرابی بود گفت: «يَا عَلِيُّ كَأَنَّكَ‏ تُبَخِّلُ‏ رَسُولَ‏ اللَّهِ» گویا تو رسول خدا را بخیل و خسیس می‌دانی!

امیرالمؤمنین فرمود: بخیل نمی‌پندارم «لَكِنِّي أُبَجِّلُهُ وَ أُوَقِّرُهُ» بلکه به‌جهت بزرگواری و کرامت ایشان می‌گویم دست‌درازی نکن.

«لَيْسَ لِي وَ لَا لَكَ وَ لَا لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ أَنْ يَتَقَدَّمَ رَسُولَ اللَّهِ بِقَوْلٍ وَ لَا فِعْلٍ وَ لَا أَكْلٍ وَ لَا شُرْبٍ» نه من و نه تو و نه هیچ‌یک از خلایق نباید بر پیامبر تقدم جویند. نه در گفتار، نه در افعال، نه در خوردن و آشامیدن.

[علاوه بر اینکه] این گوشت را زن یهودیه آورده و ما او را نمی‌شناسیم. اگر به دستور پیامبر از آن بخوری، سلامتت تضمین‌شده است و اگر بدون اذن ایشان بخوری، سلامتی‌ات بر عهده خودت می‌باشد.

امیرالمؤمنین سخن می‌گفت و براء همچنان مشغول خوردن بود و لقمه را فرو داد.

ناگهان گوشت به سخن در آمد و گفت: یا رسول الله، مرا نخورید که مسمومم.

در همین اثنا، حال براء [بر اثر آن زهر] به هم خورد و به حالت احتضار افتاد و از دنیا رفت.

به انگیزه امتحان رسول خدا!

حضرت آن زن را خواستند و به وی فرمودند: چه چیزی تو را به این جنایت وا داشت؟

زن یهودیه گفت: مصیبت بزرگی به من وارد ساختی، تو باعث مرگ پدر و عمو و شوهر و برادر و فرزندم شدی! با خود گفتم اگر او پادشاهی بیش نباشد، با این کار انتقامم را می‌گیرم و اگر پیامبر باشد، او وعده فتح مکه را داده، پس خدا جانش را حفظ خواهد کرد.

پیامبر فرمود: راست گفتی، ولی به مرگ براء دل‌خوش نباشی! خداوند او را به‌خاطر تقدمش بر رسول امتحان کرد و اگر صبر می‌کرد، خدا شرّ این سم را از او دفع می‌کرد.

پس پیامبر، عده‌ای از بهترین اصحاب، من‌جمله: سلمان، مقداد، ابوذر، عمار، صهیب و بلال را فرا خواندند و دور گوشت حلقه زدند، پیامبر دستشان را بر گوشت نهادند و بر آن فوت کردند و فرمودند:

«بِسْمِ اللَّهِ الشَّافِي بِسْمِ اللَّهِ الْكَافِي بِسْمِ اللَّهِ الْمُعَافِي بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لَا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْ‏ءٌ وَ لَا دَاءٌ فِي الْأَرْضِ وَ لَا فِي السَّمَاءِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»

سپس فرمود: بخورید. همه خوردند تا سیر شدند و بعد از آن، آب نوشیدند.

زن یهودیه را هم حبس کردند. روز دوم، او را آوردند و گفتند: مگر همین‌ها نبودند که پیش تو آن گوشت مسموم را خوردند؟ گفت: چرا! یا رسول الله، من تاکنون در نبوتت شک داشتم، الآن یقین کردم که رسول خدایی و شهادتین بر زبان جاری کرد.

نماز میت بر براء

از آن طرف، جنازه براء را خدمت پیامبر آوردند تا بر او نماز بخوانند. حضرت پرسید: علی‌بن‌ابی‌طالب کجاست؟ گفتند: یکی از مسلمانان کاری داشت، ایشان به مسجد قبا رفته‌اند.

پیامبر نشستند و نماز را اقامه نکردند. از حضرتش وجه آن را سؤال کردند! فرمود: خداوند دستور داده که نماز را به تأخیر اندازم تا علی‌بن‌ابی‌طالب حاضر شود و او را به‌خاطر آن حرفی که زده بود، حلال کند تا خداوند مرگ براء را کفاره آن کلامش قرار دهد!

یکی از افرادی که شاهد حرف براء بود، گفت: یا رسول الله، براء با علی‌بن‌ابی‌طالب شوخی کرد، جدی نگفت تا مورد مؤاخذه پروردگار قرار گیرد.

پیامبر فرمود: «لَوْ كَانَ ذَلِكَ مِنْهُ جِدّاً لَأَحْبَطَ اللَّهُ تَعَالَى أَعْمَالَهُ كُلَّهَا وَ لَوْ كَانَ تَصَدَّقَ بِمِثْلِ‏ مَا بَيْنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ ذَهَباً وَ فِضَّةً» اگر جدّی گفته بود، خداوند همۀ اعمالش را حبط و نابود می‌کرد، گرچه به‌مانند ما بین زمین تا آسمان، طلا و نقره در راه خدا انفاق کرده بود؛ لکن او شوخی کرد و گناهی بر او نیست؛ ولی می‌خواهم کسی در دلش گمان نکند که علی‌بن‌ابی‌طالب بر او غضبناک است، او بیاید و حلالیتش را اعلام کند و برای براء استغفار کند تا منزلتش پیش پروردگار بالا رود.

دعای امیرالمؤمنین برای براء

امیرالمؤمنین رسیدند، کنار جنازه ایستادند و فرمودند: «رَحِمَكَ اللَّهُ يَا بَرَاءُ فَلَقَدْ كُنْتَ صَوَّاماً قَوَّاماً وَ لَقَدْ مِتَّ فِي سَبِيلِ اللَّه» ای براء، خدای تو را رحمت کند، تو فردی بودی که زیاد روزه می‌گرفتی و بسیار نماز می‌خواندی، و در راه خدا از دنیا رفتی.

پیامبر فرمود: اگر بنا بود شخصی از نماز میت پیامبر بی‌نیاز باشد، همین براء است، با این دعایی که علی‌بن‌ابی‌طالب برایش نمود. سپس بلند شدند و بر او نماز خواندند و دفنش کردند.

بعد در جمع عزاداران براء قرار گرفتند و فرمودند: «أَنْتُمْ يَا أَوْلِيَاءَ الْبَرَاءِ بِالتَّهْنِيَةِ أَوْلَى مِنْكُمْ بِالتَّعْزِيَة» ای اقوام براء، شما به تبریک سزاوارتر از تعزیه هستید! [زیرا براء بهشتی از دنیا رفت] و هر گناهی داشت با طلب مغفرت علی(ع) آمرزیده شد.

کاری کنید که علی(ع) برایتان دعا کند

«فَتَعَرَّضُوا عِبَادَ اللَّهِ‏ لِدُعَاءِ عَلِيٍّ لَكُمْ وَ لَا تَتَعَرَّضُوا لِدُعَاءِ عَلِيٍّ عَلَيْكُمْ»

ای مردم دنبال این باشید که علی‌بن‌ابی‌طالب برایتان دعا کند، نه اینکه مشمول نفرین او واقع شوید.

«فَإِنَّ مَنْ دَعَا عَلَيْهِ أَهْلَكَهُ اللَّهُ وَ لَوْ كَانَتْ حَسَنَاتُهُ عَدَدَ مَا خَلَقَ اللَّهُ كَمَا أَنَّ مَنْ دَعَا لَهُ أَسْعَدَهُ اللَّهُ وَ لَوْ كَانَتْ سَيِّئَاتُهُ بِعَدَدِ مَا خَلَقَ اللَّهُ»

اگر او کسی را نفرین کند، خداوند هلاکش می‌کند، اگرچه حسناتش به‌مقدار تمام خلایق باشد! و کسی که علی‌بن‌ابی‌طالب برایش دعا کند، نجات می‌یابد، اگرچه گناهانش به‌عدد خلایق باشد.

بحار الانوار، ج۱۷، ص۳۱۹-۳۲۱